Wiadomości ogólne
- Czas trwania zajęć: 45 minut
- Pojęcia kluczowe:
- język,
- kubki smakowe,
- brodawki smakowe,
- smaki,
- chemoreceptory.
- Potencjalne pytania badawcze:
- Czy barwa pożywienia może wpływać na subiektywne odczucie smaku?
- Hipoteza sformułowana przez uczniów:
- Żywy, mocny kolor sprawia, że mamy wrażenie bardziej intensywnego smaku potrawy lub napoju.
Doświadczenie
- Potrzebne materiały, przyrządy:
- 10 uczniów,
- mocny wywar z liści mięty,
- bezwonny i pozbawiony smaku zielony barwnik spożywczy,
- 5 przezroczystych szklanek,
- 10 przepasek na oczy.
- Uwagi dotyczące BHP:
Uczniowie z grupy badanej powinni otrzymać zgodę rodziców na uczestnictwo w eksperymencie.
- Zmienne występujące w doświadczeniu:
- zmienna niezależna (jaką wielkość/wartość będziemy zmieniać?): stężenie wywaru z liści mięty w poszczególnych próbach oraz ilość dodawanego barwnika spożywczego,
- zmienna zależna (jaką wielkość/wartość będziemy mierzyć?): poziom intensywności smaku miętowego odczuwany przez osoby poddane doświadczeniu,
- zmienne kontrolne (czego nie zmieniamy w eksperymencie?): warunki panujące w klasie (temperatura, wilgotność powietrza, oświetlenie).
- Próba kontrolna i badana:
- próba badana: 10 uczniów,
- próba kontrolna: 10 uczniów z próby badanej, którym zawiążemy oczy.
Instrukcja wykonania doświadczenia:
Zadanie A:
Uczniowie badają, jaki wpływ na odbiór intensywności smaku ma kolor pożywienia.
- Metody:
- Nauczyciel przygotowuje przed lekcją mocny wywar z liści mięty.
- Uczniowie, którzy zgłosili się na ochotników do grupy badanej, opuszczają klasę.
- Reszta uczniów przygotowuje kolejne rozcieńczenia wywaru.
- Rozcieńczenia rozlewa do pięciu szklanek.
- Szklanki oznacza symbolami i zapisuje w zeszycie odpowiadające im stężenia.
- Następnie dodaje do kolejnych szklanek różne ilości spożywczego barwnika, tak żeby intensywność uzyskanego koloru nie odpowiadała stężeniu mięty w szklance.
- Uczniowie badani wracają do klasy i oceniają, w której ze szklanek smak mięty jest najbardziej intensywny, a w której najsłabszy.
- Po każdej próbie przepłukują usta wodą.
- Reszta klasy zapisuje wyniki w zeszytach.
- Następnie uczniowie badani zakładają przepaski na oczy i jeszcze raz oceniają intensywność smaku kolejnych wywarów.
- Proponowany sposób opracowania wyników:
- Uczniowie zamieszczają w zeszycie opis przeprowadzanego doświadczenia.
- Obliczają procent poprawnych odpowiedzi w przypadku, kiedy wywary badały osoby z przewiązanymi oczami a kiedy bez przepasek.
- Porównują otrzymane wyniki.
- Odpowiadają na pytanie: czy intensywność koloru pożywienia wpływa na odbiór smaku?
- Proponowane modyfikacje doświadczenia:
Uczniowie mogą badać inne napoje, na przykład rozcieńczony sok pomarańczowy, dodając pomarańczowego barwnika. Mogą również badać wpływ narządu węchu na odczuwanie smaku, dodając do płynów olejki aromatyczne.
Uwaga: W materiałach do pobrania załączono materiał dodatkowy (dotyczący m. in. narządów zmysłów, a w szczególności smaku), który uzupełnia zakres przedstawiony powyżej.
Podstawa programowa
- Cele, które zostaną osiągnięte w wyniku przeprowadzenia doświadczenia przez nauczyciela i uczniów pod kierunkiem nauczyciela:
a) wymagania ogólne i szczegółowe
- I Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych.: uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku, przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem.
- VI Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka:
- 9 Narządy zmysłów: 1) uczeń przedstawia budowę oka i ucha oraz wyjaśnia sposób ich działania; 2) uczeń przedstawia rolę zmysłu smaku i zmysłu węchu i wskazuje lokalizację odpowiednich narządów i receptorów.
Materiały do pobrania
Słowniczek
EKSPERYMENT, prowadzony zgodnie z metodą naukową, rozumiany jest jako proces, w trakcie którego badacz, uczeń, wprowadza zaplanowaną zmianę jednego czynnika i bada, jakie ta zmiana przynosi rezultaty, uważając przy tym, by pozostałe czynniki pozostały niezmienne.
OBSERWACJA rozumiana jako zaplanowane gromadzenie faktów, bez wprowadzania jakichkolwiek ingerencji w badane zjawisko. W trakcie obserwacji nie występuje zmienna niezależna, ponieważ nie ingerujemy w badany proces.
Eksperyment i obserwacja są realizowane zgodnie z metodą naukową, a to oznacza:
Postawienie PYTANIA BADAWCZEGO - Pytanie może być zadane przez uczniów lub zaproponowane przez nauczyciela. Pozwala to ukierunkować myśli i skoncentrować się na badanym problemie, uświadamia, że badania naukowe są wynikiem zaplanowanego działania.Dobrze skonstruowane pytanie badawcze jest pytaniem otwartym - uczeń sam chce znaleźć na nie odpowiedź.
Kolejnym krokiem jest postawienie HIPOTEZY, czyli prawdopodobnej, przewidywanej i wymyślonej przez uczniów odpowiedź na pytanie badawcze. Pamiętajmy, że przed wykonaniem eksperymentu nie ma złych lub dobrych hipotez, każda, nawet najbardziej śmiała jest dopuszczalna.
Kolejny etap to określenie ZMIENNYCH:
- ZMIENNA NIEZALEŻNA czyli to, co zmieniamy.
- ZMIENNA ZALEŻNA czyli wielkość, którą będziemy mierzyć, obserwować.
- ZMIENNE KONTROLNE czyli wszystko to, co musi zostać niezmienne.
ZMIENNA ZALEŻNA to parametr mierzony podczas doświadczenia, zmieniający się w zależności od zmian ZMIENNEJ NIEZALEŻNEJ.
W doświadczeniu naukowym pojawiają się również PRÓBY KONTROLNE. Bez kontroli nie można jednoznacznie stwierdzić, czy wyniki doświadczenia są wiarygodne. Kontrola pozytywna to dodatkowa próba, którą przeprowadzamy identycznie, jak próbę badawczą, ale z użyciem takiego czynnika (jeśli jest znany), który na pewno wywołuje pożądany efekt. Z kolei kontrola negatywna to dodatkowa próba, ale bez użycia czynnika, o którym wiemy, że wywołuje badane zjawisko. Z założenia, wynikiem tej próby będzie brak zmiany mierzonego parametru. Nie w każdym układzie doświadczalnym da się zaplanować obie próby kontrolne.
Zajęcia z pytaniem problemowym zakładają dyskusję między uczniami na podstawie dodatkowych pytań lub przykładów dostarczonych przez nauczyciela. Zajęcia te kształcą umiejętność doboru i formułowania argumentów, słuchania osób o innym stanowisku oraz wyciągania wniosków. W wyniku dyskusji cenne byłoby wypracowanie stanowiska, by uczniowie przekonali się, że każda konstruktywna rozmowa powinna zakończyć się rzetelnym podsumowaniem.
Gry dydaktyczne wykorzystują czynnik zabawy, co wspomaga przyswajanie wiedzy przez uczniów. Gry rozwijają pomysłowość, aktywność, samodzielność, umiejętność pracy w grupie oraz uczą radzenia sobie z emocjami. Grając uczymy się przez działanie i przeżywanie. Sukcesem jest osiągnięcie celu, a nie wygrana z innymi, czy zajęcie pierwszego miejsca. Najważniejsza w grze jest dydaktyka. Wygrywać mają wszyscy.
Bibliografia
- Małgorzata Jefimow, „Puls życia 2”, podręcznik do biologii dla gimnazjum; wydawnictwo Nowa Era 2010.
- Michale Moyer, „Wszystko o jedzeniu” Świat Nauki 10 (266).
- Blog Polskiego Instytutu NLP: http://www.econlp.com/blog/index.php/2013/01/pozeranie-wzrokiem-o-tym-jak-rozne-zmysly-wplywaja-na-smak/
